رشد و نمو : اگر از علاقمندان و فعالان در زمینه پرورش شتر مرغ هستید ، مطالعه نکات زیر ، میتواند در سلامت تخم و جوجه های شتر مرغ تاثیر بسزایی داشته باشد.
جمع آوری تخم از آشيانه:
شترمرغها به صورت يک روز در ميان و معمولاً در بعد از ظهرها تخم میگذارند که لازم است اين تخمها هر چه سريعتر جمع آوری شده و به سالن جوجهکشی منتقل گردند. در مزارع پرورش شترمرغ يکی از تخمها در لانه باقی مانده و بقيه تخمها برداشته میشوند، اين راهکار ساده شترمرغ را تشويق به تخمگذاری بيشتر مینمايد. تخمهايی که مدت زمان بيشتری در آشيانه باقی میمانند به چند علت از نظر جوجه درآوری ضعيفتر خواهند بود:
1. غلت خوردن تخم در آشيانه توسط پرندگان بالغ
2. در معرض سرما و آلودگی قرار گرفتن تخمها
3. نفوذ آلودگی به لابلای منافذ تخم
4. قرارگرفتن تخمها در معرض نور خورشيد که در نتيجه آن دمای داخل تخم بيش از حد افزايش خواهد يافت.
جمع آوری تخم در مزارع شترمرغ لزوماً با دست انجام گرفته و برای اين منظور بهتر است برای جمعآوری هر تخم از يک دستکش يکبار مصرف و يا يک دستمال کاغذی سالم و تميز استفاده کرد، دليل انجام اين کار آن است که دست خود کارگر به علت جمع آوری تخمهای متعدد از پنهای مختلف َالوده شده و برداشت هر تخم احتمال انتقال آلودگی و نفوذ ميکروارگانيسمها را به داخل تخمهای ديگر افزايش میدهد.
در هنگام جابجايی تخمها از هرگونه حرکت شديد و ضربه پرهيز کنيد تا نطفۀ تخم دچار آسيب نشود برای رسيدن به اين منظور میتوان از ابرهای فشرده و يا ظرفهای پلاستيکی جهت حمل تخمها به ساختمان جوجهکشی استفاده نمود.
ابر فشرده مورد استفاده در انتقال تخم شترمرغ
جهت ضد عفونی ابرها در پايان هر روز ابرها را شسته و در اتاق دود قرار داده تا هرگونه آلودگی آنها از بين برود. از مشکلات جمع آوری تخمها در مزارع میتوان به دسترسی مشکل کارگرها به تخمهای گذاشته شده در انتهای هر پن اشاره کرد. در نتيجه در برخی از مزارع برای آنکه بتوانند زمان و محل تخم گذاری حيوان را تحت کنترل داشته باشند در زير سايهبان پن، لانۀ تخمگذاری میسازند و درون آن تخمی که قبلاً محتوياتش خالی و با مواد ديگر پرشده است قرار میدهند تا مرغ را ترغيب به تخمگذاری درآن محل نمايند. در هنگام جمع آوری تخم اطلاعاتی همچون تاريخ تخمگذاری، شمارۀ گروه توليدمثلی و شمارۀ پن مولد نيز ثبت میگردد. بدون اين اطلاعات اوليه، الگوی ژنتيکی گله اصلاح نژادی قابل تشخيص نخواهد بود.
ورود تخم به جوجهکشی:
اولين کار پس از ورود تخمها به ساختمان جوجهکشی، تميز و ضدعفونی کردن تخمها است. ورود تخمهای کثيف به داخل جوجهکشی سبب افزايش مرگ و مير جنين و جوجهها خواهد شد، همچنين به علت نفوذ ميکروب به داخل پوسته قابليت هچ پايين آمده و يا جوجه هايی با کيفيت پايين متولد خواهند شد. اين قبيل مشکلات سبب افزايش ضايعات هفته اول پرورش خواهد گرديد. جهت تميز کردن و ضدعفونی تخمها میتوان گرد و غبار و آلودگيهای سطحی تخم را با يک برس نرم، تميز کرد. تا حد امکان از شستن تخمها با آب بپرهيزيد، زيرا اين عمل اغلب باعث ترکيدن تخم به علت آلودگی به مايکوپلاسما خواهد شد، چنانچه تخم خيلی کثيف باشد میتوان آن را با آب گرمی که دمای آن F ˚10بيشتر از دمای خود تخم است شست.
روشهای ضدعفونی تخمها:
1. استفاده از گاز اوزون
2. مه پاشی ماده ضدعفونی کننده مانند virkon-s
3. دود دادن با پرمنگنات پتاسيم و فرمالين
4. ترکيبات کلره
5. ترکيبات چهارتايی آمونيوم
6. الکل و اسيد سيتريک
در هر صورت روشهای اصول بهداشتی در رابطه با تخم هميشه بحث برانگيز بوده است اما آنچه که مشخص است رابطۀ مستقيمی بين ترشح و ترکيدن تخم در ستر با شستشوی تخم وجود دارد.
پس از زدودن آلودگی از روی تخمها آنها را به اتاق دود انتقال داده که جهت دود دادن از پرمنگنات پتاسيم وفرمالين استفاده میشود (مقدار ماده مورد نياز جهت ضد عفونی هر متر مکعب شامل 7 گرم پرمنگنات و 14سی سی فرمالين است). در هنگام دود دادن به دمای اتاق توجه کنيد، حرارت اين اتاق در بهترين حالتc˚ 27 و رطوبت نسبی آن 75% توصيه میگردد. اتاق دود میبايستی کوچک و مطابق با ظرفيت تخمها ساخته شود و دارای مکنده ای قوی بوده تا به سرعت بتواند اتاق را از گاز خالی نمايد. برای دود دادن تخمها از ظروف فلزی و يا سفالی استفاده میگردد، از به کار گيری ظروف پلاستيکی پرهيز کنيد چرا که در اثر حرارت ايجاد شده آب خواهند شد. جهت مخلوط کردن مواد توجه کنيد که فرمالين بر روی پرمنگنات بايد ريخته شود. زمان دود دادن تخمها حدود 20 دقيقه بوده و برای اين کار بهتر است از پريزهای تايمری استفاده گردد تا هيچگاه خطايی در رابطه با روشن کردن هواکشها رخ ندهد.
طول مدت ذخيره کردن تخم در انبار 10-2 روز در دمای c˚20-16 و رطوبت نسبی 75-70 % میباشد. حفظ درجه حرارت محيطی کمتر از c˚3/18 به ما اجازه میدهد که مدت زمان انبار تخمها قبل از انکوباسيون را افزايش دهيم، همچنين نگهداری تخمها در دمای بالای c˚5/20 موجب کوتاه شدن مدت زمان ذخيره سازی تخم در انبار، افزايش متابوليسم و از دست دادن بيش از حد آب تخم میگردد. مدت زمان ذخيره سازی تخمها و کيفيت سفيده با هم ارتباط دارند، به گونهای که در اوايل دوره تخمگذاری که کيفيت آلبومين بالا است میتوان طول مدت نگهداری تخم را افزايش داد و هر چه از دوره تخمگذاری میگذرد به علت کاهش کيفيت آلبومين مدت زمان نگهداری تخم شترمرغ در اتاق نگهداری کاهش میيابد. به هر صورت تخم بايستی حداقل يک روز دراتاق نگهداری بماند، علت اين امر انجام عمل کندلينگ در اين اتاق جهت تشخيص کيسه هوايی تخم و کاهش غلظت سفيده است. در طول مدت نگهداری، تخمها يک تا دو بار در روز با زاويه 45 درجه از حالت عمودی چرخانيده میشوند تا به حرکت زرده به طرف اتاقک هوايی کمک نمايد.
به محض اينکه اتاقک هوايی تخم شترمرغ بر اثر کندل کردن آن مشخص گرديد تخمها را بايستی طوری قرار داد که اطاقک هوايی در سمت بالا قرار گرفته و تخم با سطح افق زاويه 45 درجه را تشکيل دهد.
چنانچه تشخيص کيسه هوايی ميسر نباشد چرخاندن تخمها بايستی به صورت افقی صورت بگيرد، در اين حالت تخمها به صورت افقی خوابانده شده و هر بار 180 درجه میچرخند، به طوری که هر بار يک طرف تخم در زير قرار میگيرد. چرخش يکبار در جهت عقربههای ساعت و در نوبت بعدی در خلاف جهت عقربههای ساعت خواهد بود.
چرخاندن تخمها بايد تا حد امکان با ملايمت صورت بگيرد زيرا تخمها نسبت به لرزيدن و تکان خوردن بسيار حساس بوده که اين حساسيت در مراحل ابتدايی انکوباسيون بيشتر است، در ضمن داشتن يک دستگاه شمارنده برای ثبت تعداد دفعات چرخش و بازديد روزانه نيز مفيد میباشد.
1 روز قبل از خروج تخمها از اتاق سرد و ورود آنها به دستگاه ستر دمای اتاق را به مرور افزايش داده تا در هنگام ورود تخمها به دستگاه ستر هيچ يک از آنها عرق نکنند، در ضمن در اين روز بر روی تخمها برچسب زده میشود که حاوی اطلاعاتی نظير شمارۀ تخم، تاريخ ورود تخم به ستر و... خواهد بود، بهتر است درج اطلاعات تخم در داخل دفاتر جوجهکشی در همين روز صورت گيرد که شامل اطلاعاتی نظير جدول زير خواهد بود.
رديف و شماره تخم
شماره والدين
تاريخ تخمگذاری
ورود تخم به ستر
وزن تخم
محل تخم در ستر
وزن هچری
وزن تولد
تاريخ تولد
شماره پلاک
12 ساعت پيش از انتقال تخمها به ستر مجددا به آنها دود داده میشود. به خاطر داشته باشيد که بلافاصله بعد از دود دادن نمیتوان تخمها را به دستگاه جوجهکشی منتقل کرد زيرا اين کار باعث آسيب ديدن نطفه خواهد شد.
